İnsanı iyi olana yönlendiren, çirkin ve kötü olandan alıkoyan erdemdir. Bilgelik, yerindelik, isabet etmek ve uygunluk anlamlarına gelir.
Tanımı verilen kavram aşağıdaki ayetlerden hangisiyle doğrudan ilişkilidir?
Tarihî süreç içerisinde oluşan örf ve adetlerin ortaya çıkmasında pek çok faktör etkilidir. Din, bu faktörlerin en önemlilerindendir. Bu nedenle kültürümüzdeki birçok uygulama dinden etkilenmiştir.
Aşağıdaki kültürel uygulamalardan hangisi bu duruma örnek olarak verilemez?
(I) Fahreddin er-Râzî Kur’an’daki hikmet terimi üzerinde önemle durmuştur.
(II) Hikmetin dört anlamı olduğunu kaydetmekte, bu anlamların ortak yönünün ilim olduğunu, ancak doğruyu bilmenin yanında doğruyu yapmanın da hikmete dahil edilmesi gerektiğini belirtmektedir.
(III) Râzî’ye göre “Eşyanın hakikatini bilme, güzel ve isabetli işler yapma” anlamındaki hikmet Allah’ın yalnızca peygamberlere veya Müslümanlara bir lütfu değildir.
(IV) Sonuçlardan sebeplere gidebilen tefekkür fiili esasen aklî bir yöneliştir; ancak doğru bilgiye ulaşan akıl sahibi, hikmete sadece kendi aklî başarısıyla ulaştığına inanırsa ona ulaşmasını mümkün kılan gerçek sebebi kavrayamamış, dolayısıyla hikmetten uzaklaşmış olur.
(V) Fahreddin er-Râzî gibi İbn Kesîr de hikmetin peygamberliğe hasredilemeyeceğini ileri sürerek hikmetin en yüksek beşerî tecellisi nübüvvet olan daha kapsamlı bir kavram olduğunu ifade etmiştir.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisinde hikmete ulaşmak için neye dikkat edilmesi gerektiği vurgulanmıştır?
İbn Haldûn’un, çeşitli ırk ve milletlerde görülen farklı mizaç ve karakter tiplerinin oluşmasında iklimler, besinler, geçinme ve beslenme biçimleri gibi faktörlerin etkisinin bulunduğu yönündeki tezi bugün geçerliliğini korumaktadır. Ona göre kişilerin uğraştıkları iş ve meslek kollarının, toplumsal konumlarının kişilik ve karakterinin şekillenmesinde önemli etkileri bulunmaktadır. İbn Haldûn bu açıdan çeşitli mesleklere göre şahsiyet ve karakter tahlilleri yapmaktadır. Ayrıca toplumdaki yönetim tarzının insanların kişilik ve karakter yapıları üzerine önemli etkileri vardır. Eğer yönetim âdil ve yumuşaksa böyle bir yönetim altında yaşayan kimselerde kendine güven duygusu gelişir. Buna karşılık zulme, zor ve baskıya dayanan, aşırı otoriteye ve cezaya başvuran bir yönetimde yaşayan kimselerde korku hâkim olur; direnme ve metanet gücü ortadan kalkar, aşağılık duygusu, kendine güvensizlik ve bağımlılık eğilimi gelişir.
Bu parçadan hareketle İbn Haldûn’un karakterle ilgili aşağıdakilerden hangisini söylemesi beklenemez?
Örf ve âdetler toplumu bir arada tutan unsurlardandır. Din de bu beraberliği pekiştirir. İslam dini, dinin esaslarına aykırı olmamak şartıyla kültürümüzün bir parçası olan örf ve âdetleri benimseyip yaşatmak konusunda kişiyi serbest bırakır. Bununla birlikte kan davası gütmek, başlık parası istemek, türbeye adak adamak, dileğinin gerçekleşmesi için ağaç vb. nesnelere çaput bağlamak gibi inanış ya da uygulamaları İslam dini kabul etmez.
Paragrafın ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir?
Dışarıdan gelen saldırıları önleyecek itici kuvvet olarak şecaat, bireyin korkmadan cesurca davranmasını sağlar. Yiğitlik, kahramanlık, cesaret anlamına gelen şecaatin karşıtı da korkaklıktır ve kişinin maddi, manevi pek çok konuda zarar görmesine neden olur. Korkak olan bireyler, kendilerini savunmak konusunda yetersiz kaldıkları gibi herhangi bir vatan savunması durumunda da geri dururlar. Aile, arkadaş ve yakınlarının huzur ve güvenliği için gerekli adımları atmaktan çekinirler.
Bu parçada vurgulanan husus aşağıdaki hadislerden hangisiyle ilişkilidir?
“Kalplerinizdekini en iyi bilen rabbinizdir. Eğer iyi olursanız bilesiniz ki Allah kendisine yönelenleri bağışlayıcıdır. Akrabaya, yoksula ve yolcuya hakkını ver. Gereksiz yere de saçıp savurma! “Çünkü savurganlar şeytanların dostlarıdır. Şeytan da rabbine karşı çok nankördür. Eğer Rabbinden umduğun (beklemek durumunda olduğun) bir rahmet için onların yüzlerine bakamıyorsan, hiç olmazsa kendilerine gönül alıcı bir söz söyle. “Eli sıkı olma, ölçüsüzce eli açık da olma, sonra kınanacak, kendi kendine hayıflanacak duruma düşersin!” (İsrâ suresi, 25-29. ayetler.)
Bu ayetle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez?
“Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve doğrularla beraber olun.” (Tevbe suresi, 119. ayet.)
Aşağıdaki atasözlerinden hangisi bu ayetin vurguladığı hususa örnek olarak gösterilebilir?
“Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, anne babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine ‘öf!’ bile deme, onları azarlama, ikisine de güzel söz söyle. Onlara merhametle ve alçak gönüllülükle kol kanat ger. ‘Rabbim! Onlar nasıl küçükken beni şefkatle eğitip yetiştirdilerse şimdi sen de onlara merhamet göster’ diyerek dua et…” (İsrâ Suresi 23-24. ayet.)
Bu ayette vurgulanan hususa aşağıdaki hadislerden hangisi örnek olarak verilebilir?
(I) Yeni doğan çocuğa isim konması, tüm kültürlerde olduğu gibi Anadolu’da da önemsenen bir olaydır.
(II) Ülkemizde en çok kullanılan adlar arasında Hz. Peygamber (s.a.v.) ve onun soyundan gelen kimselerin isimleri yer almaktadır.
(III) Sahabe isimleri de sıkça kullanılmaktadır.
(IV) Yeni doğan çocukların kulağına ezan okunması yaygın bir uygulamadır.
(V) Beşikteki uygulamalardan cenazesinde okunan salâya kadar kişinin hayatı boyunca yaşadığı pek çok olayda dinin kültüre olan etkilerini görmek mümkündür.
Numaralanmış cümlelerden hangisinde örf-adetlerimizde dinin etkisine örnek verilmemiştir?
Karakterli insan davranışlarını toplumun değer yargılarına uygun biçimde yönetebilen, değerler sistemini içselleştirmiş olan kimsedir. Nitekim şahsiyetin ve karakterin hem doğuştan getirilen hem de çevre ile etkileşim içerisinde geliştirilip kazanılan özelliklerden meydana geldiğine dair zamanımızdaki anlayış Müslüman âlimler tarafından da benimsenmiştir. Gazzâlî’ye göre insan tabiatı dört unsurdan oluşur ve bunlar onun bütün psikolojik eğilimlerinin, ilgi ve davranışlarının kaynağını teşkil eder. Rabbâniyet, behîmiyet (hayvâniyet), sebûiyet ve şeytâniyet diye sıralanan bu unsurlardan rabbâniyet bağımsızlık, üstünlük, başarılı olma, engelleri aşma, amacına ulaşma, önder olma, sevilme ve beğenilme gibi istek ve eğilimlerin çıkış kaynağı, psikolojinin adlandırmasıyla “kendini gerçekleştirme” melekesidir.
Bu parçadan hareketle aşağıdaki ifadelerden hangisine ulaşılamaz?
(I)Tarih boyunca birçok toplum ve medeniyet gelip geçmiştir.
(II)Her toplumun insan ilişkilerini düzenlemek için yazılı veya yazısız bazı kuralları vardır.
(III)Din, ahlak, örf, adet, gelenek ve hukuk toplum düzenini sağlamada belirleyici olan unsurlardır.
(IV)Din, ortaya koyduğu ölçülerle insanlar arası ilişkileri etkileyen değerleri belirler.
(V)Böylelikle bireyin ve toplumun nesilden nesile aktarılan değer yargılarını da şekillendirir.
Numaralanmış cümlelerden hangisi değerlerin oluşumunda dinin etkisine değinmektedir?
Cahil ile dost olma ilim bilmez, irfan bilmez, söz bilmez, üzülürsün
Saygısızla dost olma usul bilmez, adap bilmez, sınır bilmez, üzülürsün
Açgözlü ile dost olma ikram bilmez, kural bilmez, doymak bilmez, üzülürsün
Kibirliyle dost olma hal bilmez, ahval bilmez, gönül bilmez, üzülürsün.
ŞEYH EDEBALİ
Bu dörtlük, aşağıdaki hadislerden hangisiyle ilişkilendirilebilir?
Doğruluk, eşitlik, denklik, denge, gerçeğe uygun hükmetme, doğru yolu izleme, dürüstlük, tarafsızlık gibi anlamlara gelen
........... , sosyal yapıyı şekillendiren temel değerlerdendir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki kavramlardan hangisi getirilmelidir?
“Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, anne babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine ‘öf!’ bile deme, onları azarlama, ikisine de güzel söz söyle. Onlara merhametle ve alçak gönüllülükle kol kanat ger. ‘Rabbim! Onlar nasıl küçükken beni şefkatle eğitip yetiştirdilerse şimdi sen de onlara merhamet göster’ diyerek dua et. “Kalplerinizdekini en iyi bilen rabbinizdir. Eğer iyi olursanız bilesiniz ki Allah kendisine yönelenleri bağışlayıcıdır. Akrabaya, yoksula ve yolcuya hakkını ver. Gereksiz yere de saçıp savurma! “Çünkü savurganlar şeytanların dostlarıdır. Şeytan da rabbine karşı çok nankördür. Eğer Rabbinden umduğun (beklemek durumunda olduğun) bir rahmet için onların yüzlerine bakamıyorsan, hiç olmazsa kendilerine gönül alıcı bir söz söyle. “Eli sıkı olma, ölçüsüzce eli açık da olma, sonra kınanacak, kendi kendine hayıflanacak duruma düşersin!”
(İsrâ suresi, 23-29. ayetler.)
Bu ayetlerde aşağıdaki ilkelerden hangisi yer almaz?
“…(Haklarında şahitlik ettikleriniz) zengin olsunlar, fakir olsunlar Allah onlara (sizden) daha yakındır. Hislerinize uyup doğruluktan sapmayın, (şahitliği) eğer, büker (doğru şahitlik etmez), yahut şâhidlik etmekten kaçınırsanız (biliniz ki) Allah yaptıklarınızdan haberdardır.” (Nisâ suresi, 135. ayet.)
Bu ayet temel değerlerimizden hangisine vurgu yapmaktadır?
• İnsanın iç yapısını, bedenî ve ruhî boyutuyla insan benliğinin eğilimlerini, ruhsal hayatın bütününü ve beşerî kişiliği ifade eden kavrama denir.
• İnsanın içinde bulunduğu toplumun ahlak anlayışı ve değerler sistemine uygun bir davranış tarzını benimsemesine denir.
Tanımları verilen kavram çifti aşağıdakilerden hangisidir?
• “İman etmedikçe cennete giremezsiniz, birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olmazsınız. Size, yaptığınız takdirde birbirinizi seveceğiniz bir iş göstereyim mi? Aranızda selâmı yayın.” (Müslim, İman, 93)
• “Kim Allah’a ve ahiret gününe inanıyorsa, misafirine ikramda bulunsun. Kim Allah’a ve ahiret gününe inanıyorsa, akraba ile irtibatını sürdürsün...” (Buhârî, Edeb, 85.)
Bu iki hadiste yer alan ortak vurgu aşağıdakilerden hangisidir?
“Onlar öyle kimselerdir ki, halk kendilerine, ‘İnsanlar size karşı ordu toplamışlar, onlardan korkun.’ dediklerinde, bu söz onların imanını artırdı ve ‘Allah bize yeter, O ne güzel vekildir!’ dediler.” (Âl-i İmrân suresi, 173. ayet.)
Bu ayette vurgulanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?
“Mümin erkeklere söyle, gözlerini haramdan sakınsınlar ve iffetlerini korusunlar... Mü’min kadınlara da söyle, gözlerini haramdan sakınsınlar ve iffetlerini korusunlar...” (Nûr suresi, 30-31. ayetler.)
Bu ayette altı çizili kavram aşağıdaki tanımlardan hangisiyle uyuşmaktadır?
