11.Sınıf Felsefe / Soruları

Antik Yunan'da yaşamış, doğa filozofu Demokritos'a göre, maddenin en küçük bileşeni atomdur. Günümüzde de bu düşünce, aksi kanıtlanmış olsa da düşünce tarihi açısından önemini korumaktadır. Çünkü bu düşünce bu konudaki araştırmaların itici gücünü oluşturmuştur.

Parça aşağıdaki yargılardan hangisine örnek gösterilebilir?

Konfüçyüs pek çok hükümdara sosyal ve siyasal yardımda bulunmuştur. Tüm yaşamı boyunca akıl ve adaletin egemenliğini kurmaya çalışmıştır. İnsanların mutluluğu için sonsuz bir fedakarlıkla çalışmış ve iyilik tutkularıyla yaşayan bir bilge olmuştur.
Parçaya göre Konfüçyüs için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Demokritos'a göre, sonsuz bir boş uzay ve bu boş uzayda birbirinden büyüklük ve şekil olarak farklı sonsuz sayıda atom vardır. Oluş ve yok oluş ile sonsuz sayıdaki değişik varlıklar bu atomların farklı biçimlerde ve sayılarda birleşmeleri ve ayrılmalarının sonucundan başka bir şey değildir. Üstelik bu atomları harekete geçiren Tanrı ya da başka bir dış ilke de söz konusu değildir.
Parçaya dayanarak, Demokritos için aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir?

Anaximenes kozmolojik olayları, havanın seyrelmesi ve yoğunlaşmasıyla açıklamıştır. Ona göre, havanın yoğunlaşması yeryüzünü meydana getirmiştir. Yeryüzünden çıkan sisin seyrelerek ateş haline dönüşmesiyle ay, güneş ve yıldızlar oluşmuştur. Şimşek, rüzgarlar tarafından bulutların birbirinden zorla ayrılmasıyla, depremler de kuraklıktan sonra toprağın ufalanıp parçalanmasıyla meydana gelmiştir.

Buna göre Anaximenes'in felsefesi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

Herakleitos'a göre evren sürekli bir oluş, bir süreçtir, bu süreçte zıtlıklar sürekli olarak birbirini izler. Sıcak soğuk olur, soğuk ise sıcak, yaş kuru olur, kuru da yaş. Evrende duran ve kalan hiçbir şey yoktur. Bu sürekli oluş içinde kalıcı bir şey bulduğumuzu düşünürsek yanılırız.
Buna göre Herakleitos aşağıdaki yargılardan hangisini kabul etmez?

Parmenides'e göre varlık vardır, o yaratılmaksızın var olduğu gibi yok olamaz da. Zira, yalnız ve tamdır, hareketsizdir, sonsuzdur. Ona olmuş veya olacak denemez. O, doğmamıştır da çünkü var olanın yok olduğunu ne düşünmek ne söylemek mümkündür. Evrende değişen hiçbir şey yoktur. Gerçeklik, yani varlık mutlak anlamda birdir, kalıcıdır, süreklidir, yok edilemez, onda hareket ve değişme yoktur.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Konfüçyüs, toplumsal sorunların başında halkın cehaletini görür ve söyledikleri, her zaman halka uyum içinde olan bir yönetici kimliği ile halkın yaşam standartlarını yükseltmek üzerinedir.
Parçaya göre Konfüçyüs için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

İki tür dünyadan söz edilebilir. Nesneler dünyası ve idealar dünyası. Platon'a göre her ruh, akıl gücünü kullanarak, idealardan hareketle nesneler dünyasını anlayabilir; dış dünyasının bilgisine ulaşabilir. İnsan, ideaların doğru bilgisine doğuştan sahiptir. Ancak bunları unutmuştur. Gelip - geçici olan nesneler dünyası ise ideaların zihinde canlanmasının araçları durumundadır.
Platon'un bu bilgi anlayışına göre, bilgi hangi yolla edinilmektedir?
 

Hiçbir şey için "Bu, şudur" diyemeyiz. Olsa olsa onun, değişik bağlantılar içinde başka nesnelere göre ne olmakta olduğunu söyleyebiliriz. Algılarımız, bize objeleri, ancak bizim algılama anındaki durumumuza göre bildirir.
Protagoras'ın bu görüşü aşağıdakilerden hangisi ile çelişir?
 

Korkaklık ve gözü karalık, kötüdür; bunların ortasında kalan cesaret ise iyidir. Savurganlık ve cimrilik kötü, cömertlik ise iyidir. Kibir ve sefillik kötü, onurluluk iyidir. Aşırılık ve eksiklik kötüye, orta olmak ise erdeme özgüdür. Demek ki erdem, "ortayı bulma ve tercih etme"dir. İnsan orta halli imkanlarda bile erdemli davranabilir. İşte mutluluk budur. Aristoteles'in bu sözlerinden hareketle aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?
 

Aristoteles'in madde - form öğretisine göre form maddede potansiyel olarak vardır. Bu potansiyel, etkin bir güç sayesinde ortaya çıkar. Örneğin, mermerin içinde, heykel olma gücü potansiyel olarak vardır. Ne zaman sanatçı, mermeri alıp ona heykel biçimi verirse, mermerden heykel denilen varlık ortaya çıkar. İşte varlıktaki değişim ve hareket, potansiyelden aktüele geçiş olarak adlandırılmaktadır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
 

Platon'a göre iki tür varlık vardır. Biri sahte, diğeri gerçek. Sahte olan duyu organlarıyla algıladığımız fenomenler (görünüşler), gerçek olan ise aklın düşünerek kavradığı idealar (düşünceler) dır. Duyusal algısına sahip olduğumuz maddi dünya değişir. Ancak hakiki varlık maddi değildir. Değişen maddi dünya birer yanılsama ve sahtedir. Onlar yalnızca gerçek gibi görünerek duyu organlarını aldatırlar. Oysa idealar alemi değişmediğinden ve evrensel ilkeleri barındırdığından mutlak ve tek gerçektir. Yaşadığımız bu duyular dünyasındaki her şey ideaların birer kopyasıdır. Bu kopyaların gerçek olma ölçütü idealardan aldıkları paya bağlıdır.

Parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Sokrates'e göre hiç kimse bilerek kötülük yapmaz. Kötülük bilgisizliktendir. İyi veya kötüyü bilen erdemli davranır. Erdemli davrananlar ise mutluluğu hak ederler ve mutlu olurlar. İnsanın içinde ona yol gösteren, onu uyaran güçlü bir ses vardır. Bu ses, yalnızca yapmaması gerekenler konusunda uyarır fakat ne yapması gerektiğini söylemez.

Parçadan hareketle Sokrates'in ahlak görüşüyle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşilabilir?

İlkçağ'da, fizik, matematik, klasik mantık, biyoloji gibi alanlarda çeşitli görüşler öne süren, Platon'un öğrencisi, Büyük İskender'in öğretmeni olan, gerçek varlıkların tek tek varlıklar olduğunu, doğru bilgiye ise sadece akıl ve mantık ilkeleriyle ulaşılabileceğini savunan, modern çağa kadar tek ve en büyük otorite olan filozoftur.

Parçada özelliklerine değinilen filozof aşağıdakilerden hangisidir?

Eski Yunan'da; Anaximenes: "Her şeyin "hava""dan oluştuğunu ve varlığa geldiğini, Thales: "Var olan her şeyin "su"dan türediğini", Herakleitos: "Evrendeki tüm oluşumun "ateş" ögesi ile gerçekleştiğini ileri sürmüştür."

Görüşleri verilen bu üç düşünür, aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt vermişlerdir?
 

Anaximandros'a göre evrenin oluşması sıcak - soğuk, yaş - kuru şeklinde iki temel zıtlığın "apeiron" dan ayrılması ile başlamıştır. Oluş bu iki çift zıtlığın bir dönme hareketi sonucunda birleşmesidir. Dönme hareketi sayesinde sınırsız olan kozmosta bir armoni ile karşılaşılmaktadır. Anaximandros'un bu matematik armoni görüşü daha sonra Pythagorasçılarda zıtlar ile ilgili görüşleri Herakleitos ve Empedokles'de; birden çok kozmos tasarımı ise atomcularda karşımıza çıkmaktadır.

Buna göre Anaximandros için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

İlkçağ'da felsefenin en parlak dönemi Platon ve onun öğrencisi Aristoteles'in dönemidir. Sistematik denilen bu zamanda, dinsel ve geleneksel bilgilerin dayanaktan yoksun, temelsiz bilgiler olduğu anlaşıldı. İnsana kendi aklına güvenme, sorgulama ve sistemli düşünme anlayışını benimsetti. Ortaya atılan düşünceler mantık, ahlak, siyaset gibi yeni bilgi dallarını doğurdu. Kısacası bu dönem uygarlık tarihine damgasını vuran bir dönem olmuştur.

Buna göre sistematik dönemle ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Sofistlerden önceki filozoflar, doğanın bilgisini aramış, varlığı tanımaya çalışmıştır. Oysa sofistler, dış dünya hakkındaki bilgilerin bizim duyum ve algılarımızla elde edildiğini, bu bakımdan bilgilerin göreli olduğunu fark etmiştir. Onlara göre doğruluk, iyilik, adalet vb. şeylerin anlamı toplumdan topluma, hatta insandan insana değişmektedir.

Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi sofistlerin görüşünü özetlemektedir?

Sokrates, başlangıçta sofist düşünürlerle aynı paralelde olduğu halde, bilgi konusundaki çıkışı ile onlardan ayrılmıştır. Filozofa göre iyilik, kötülük, erdem gibi "ahlaki gerçekler" toplumlara ya da insanlara göre değişen değerler değildir. Bunlar düşüncenin yöntemli biçimde yürümesiyle kazanılacak olan evrensel gerçeklerdir. Filozofun ödevi, şüphe eleştiri ve araştırma yoluyla iyilik, kötülük, adalet gibi kavramların tam bilgisine ulaşmak, bunların kesin tanımlarını ortaya koymaktır. Aslında bu bilgiler insan ruhunda gizli olarak bulunmaktadırlar.

Aşağıdakilerden hangisi parçada açıklanan görüşe ters düşer?
 

Platon "nasıl biliyoruz?" sorusuna şöyle yanıt verir: İnsanın ölümsüz ruhu, pekçok kez doğmuştur. Bunun için gerek yeryüzünde gerekse Hades'te her şeyi görmüş, öğrenmediği bir şey kalmamıştır. Doğanın her yanı birbirine bağlı olduğundan, ruh da her şeyi öğrenmiş olduğundan insan bir tek şeyi hatırlamakla bütün öteki şeyleri bulur. Öğrenme denen şey budur.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi Platon'un bu görüşünden elde edilebilecek bir sonuçtur?