Sultan ve Osmanlı Merkez Teşkilatı Ünite / Modül Soruları

Osmanlı Devleti’nde terzilik yapan Hasan Efendi, Kapalı Çarşı’dan peşin para ile sipariş ettiği ürünü alamayınca durumu “Kadı” efendiye şikayet etmiş ancak sorunu çözülmeyince de Topkapı Sarayındaki Divân-ı hümâyunda hakkını aramış ve böylece adaletin gerçekleşmesi sağlanmıştır.

Bu parçadan hareketle, Osmanlı hukuk sisteminin özellikleri hakkında aşağıdakilerden hangisini söylemek mümkündür?

Padişah adayı şehzadelerin eğitim süreci iki kısımdan oluşuyordu. Sancağa çıkmadan önceki birinci kısım daha çok teorik olan eğitim dönemiydi. Sancağa çıktıktan sonraki ikinci kısım eğitimleri ise pratik uygulamalara dayanıyordu.

Buna göre aşağıdakilerden hangisinin şehzadelerin ikinci kısım eğitim dönemleriyle ilgili olduğu savunulabilir?

Fatih Sultan Mehmet devleti tek merkezden yönetmek ve güçlü bir otorite sağlamak adına faaliyetlerde bulundu.

Aşağıdakilerden hangisi Fatih Sultan Mehmet’in bu amacını gerçekleştirmeye yönelik attığı adımlardan biri değildir?

İslam edebî kültürünün önemli türlerinden olan nasihatname ve siyasetnameler Osmanlı Devleti’nde de kaleme alınmıştı. Tavsiyeler içeren bu eserler doğrudan veya dolaylı olarak devlet idarecisinin sahip olması gereken nitelikler hakkında bilgiler verirdi. Osmanlıda siyasetname türü eserler özellikle devlet idaresinde aksaklıklar çıkınca yazılmaya başladı. Zamanla sayıları artan siyasetnameler padişah. dışında diğer devlet yöneticilerine de tavsiyeler içerirdi. XVI. yüzyılla birlikte bazı devlet adamları görevleri sırasındaki tecrübeleri doğrultusunda bu türde eserler verdi. Böylece siyasetnameler aksaklıkları ortaya koyup pratik çözümler sunan raporlara dönüştü.

Bu bilgiler dikkate alındığında aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

İstanbul şehrinin tacı konumundaki Topkapı Sarayı, aynı zamanda şehir kültürünün de merkezi konumundaydı. Burada düğünler, bayramlaşmalar ve şenlikler yapılırdı. Bu merasimlere katılan İstanbul halkı sarayda yaşayanlarla bir araya gelirdi. Ayrıca sarayın önde gelen kişileri İstanbul’un çeşitli yerlerine cami ve benzeri eserler yaptırarak şehir kültüründe katkı sağlarlardı. Sancaklara çıkan şehzadeler de bulundukları yerlere saray kültürünü taşırlardı.

Bu bilgiye dayanarak Osmanlı Devleti’nde Topkapı Sarayı’nın şehir kültürüne etkisi ile ilgili aşağıdaki verilen yorumlardanhangisi savunulamaz?

Danışmaya önem veren Osmanlı Devleti daha önceki İslam devletlerinde olduğu gibi divan sistemini devam ettirmişti. Divanda devletin en yetkili devlet adamları bulunurdu. Devletin en önemli siyasi, askerî, idari ve ekonomik konuları burada görüşülürdü. Bu yüzden vezirler, kazaskerler, defterdarlar ve nişancılar divanın başta gelen üyeleriydi. Bunun dışında divanda ağır suçlar görüşülür ve suçlulara cezalar da verilebilirdi. Sadrazamın başkanlık ettiği divanda üyeler arasında belirlenmiş bir iş bölümü vardı.

Bu bilgilere dayanarak Osmanlı Devleti'nde divan ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

I. Arz Odası
II. Adalet Kulesi
III. Enderun Mektebi

Yukarıdaki verilenlerden hangileri Fatih Sultan Mehmet’in yönetimde merkezîleşme hedefini gerçekleştirmeye yönelik oluşturduğu kurumlardandır?

Saray okulu olan Enderunda yetişenlerden nerede nasıl davranması gerektiğini bilmeleri, devletin çıkarlarını her zaman gözetmeleri, her işinde düzenli ve disiplinli olmaları beklenirdi.

Osmanlı Devleti’nin Enderun Mektebiyle;

I. Devlet kadrolarında işinin ehli ve sadık kişilerin görev yapmasını sağlama,
II. Devletin kurumsal yapısıiçin liyakatli insan kaynaklarıoluşturma,
III. Yapacağı işlerde mükemmeli arayan devlet adamlarını yetiştirme,

hedeflerinden hangilerini gerçekleştirmeye çalıştığı söylenebilir?

Topkapı Sarayı’nda padişah ve ailesinin kaldığı yer olan Harem dairesi iki kısma ayrılmıştı. Saray görevlilerinden oluşan hizmet edenler, padişah ve ailesinin işlerini görürlerdi. Padişahların annesi olan valide sultanların yönettiği harem, disiplinli yönetimiyle aynı zamanda hizmet eden cariyelerin eğitim gördüğü bir çeşit okul görevi de görüyordu.

Buna göre Harem’le ilgili olarak;

I. Hanedanın evi konumundadır.
II. Bazı saray görevlilerinin de ikamet yeridir.
III. Belli kurallara göre yönetilir.

yargılarından hangileri söylenebilir?

Enderun Mektebi üst düzey Osmanlı devlet adamlarının yetiştirildiği bir eğitim kurumuydu. Medrese dışındaki en köklü okuldu. En iyi hocaların eğitim verdiği bu okulda çok çeşitli dersler okutulurdu. Bu okuldaki öğrencilere İslam kültürü öğretilirdi. Öğrenciler bunun yanında zihin eğitimi, yabancı dil ve beden eğitimi dersleri alırdı. Başarısız olan öğrenciler bu okuldan çıkarılır, askerliğe yönlendirilirdi. Döneminin en ileri düzey eğitimini veren Enderun, birçok yabancı ülke elçisinin eserlerinde övgü ile bahsettiği bir mektepti.

Bu bilgiler dikkate alındığında Enderun Mektebiyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

Osmanlı Devleti’nde saraylar, devlet otoritesinin simgesi padişahın ve ailesinin ikamet ettiği mekânlardır. Başkent İstanbul’daki Topkapı Sarayı yaklaşık dört yüzyıl boyunca devlet işlerinin en üst düzeyde yürütüldüğü yer oldu. Bu saraylar aynı zamanda devlete yönetici yetiştiren birer okul vazifesi gördü.

Bu bilgiler dikkate alındığında Osmanlı Devleti’nde Topkapı Sarayı’nın işlevleriyle ilgili;

I. Devleti ilgilendiren önemli siyasi kararlar burada alınmıştır.
II. Halktan herkese eğitim verilmiştir.
III. Sadece padişah ve ailesiikamet etmiştir.
IV. Saraylar sadece İstanbul'da yapılmıştır.

gibi yorumlardan hangileri yapılabilir?

“ Divan-ı Hümâyun” içerisinde;

I. Veziriazam 
II. Defterdar
III. Nişancı
IV. Kazasker
V.Kapı Ağası

gibi devlet görevlilerinden hangileri yer almıştır?

Topkapı Sarayı'nın önemli bir birimi de Birun'dur. Dış saray olarak bilinir. Buradaki görevliler devletin önemli kurumlarının işlerini yürüten görevlilerdir.

Aşağıdakilerden hangisi Birun’da yer alan görevlilerden biri değildir?

Osmanlı Devleti’nde devlet memurlarının haksız bir şekilde elde ettikleri gelir veya mülklerinin tamamına ya da bir kısmına devlet tarafından el konulmaktaydı. Bu suçu işleyenlerden alınan ceza gelirleridevlet hazinesine aktarılırdı. Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde bu usul etkin biçimde uygulanmaya başlandı. Osmanlılarda bu usulün yaygın ve sistemli bir şekilde uygulanması ileVeziriazam Çandarlı Halil Paşa’nın mal varlığına el konulması uygulamanın ilk örneklerinden birisi oldu.

Bu bilgilerde ifade edilen uygulamaaşağıdakilerden hangisidir?

Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nden itibaren devlet işlerinin görüşülmesinden sorumlu olan kurum aşağıdakilerden hangisidir?

Osmanlı Devleti’nde saray hem resmî işlerin yürütüldüğü yer hem devlet adamı yetiştirme merkezi hem de padişahın ailesiyle ikamet ettiği yerdi. Saray Birun, Enderun ve Harem olmak üzere üç bölümden oluşurdu. Divan toplantıları Birun’da yapılırdı. Enderun’da devlet adamı yetiştiren çok nitelikli bir okul vardı. Sarayın Harem bölümüyle ilgili ise çok şey yazılmıştır. Özellikle bazı yabancı yazarlar sarayın bu bölümüyle ilgili sayfalar dolusu bilgi vermişlerdir. Ancak işin aslına bakıldığında görülür ki sarayın Harem bölümü padişahın aile yaşantısını sürdürdüğü mahrem kısımdı ve buraya hiçbir yabancının girişine izin verilmezdi.

Yukarıdaki bilgiden hareketle Topkapı Sarayı ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

Osmanlıda hükümdarın ölümünden sonra kimin tahta geçeceğini düzenleyen bir veraset kanunu olmadığından taht kavgaları kaçınılmazdı. Hükümdarın ölümüyle birlikte oğulları arasında çekişmeler başlar, kardeş ordular karşı karşıya gelirdi. Bu çatışmalar uzadıkça devlet otoritesinde boşluk oluşur, ekonomi ve düzen sarsılırdı. Bu da Osmanlı Devleti’nin devamlılığı ve halkın huzuru bakımından çok büyük sakıncalar doğurur ve devleti âdeta sürekli bir “fetret tehlikesi” ile karşı karşıya getirirdi.

Fatih Sultan Mehmet’in gerçekleştirdiği;

I. Kardeş katline izin verilmesi,
II.“Ülke hükümdarın malıdır.” anlayışının getirilmesi,
III. Padişahın divan toplantılarına başkanlık etmeyi terk etmesi

uygulamalarından hangilerinin yukarıdaki metinde bahsedilen “fetret tehlikesi”ni önlemek adına yapıldığı savunulabilir?

Osmanlı padişahlarının yetkilerinin mutlak ve sınırsız olduğu zannedilir ancak gerçekte durum hiç de böyle değildir. Padişahın yetkilerini kısıtlayan çeşitli unsurlar vardı. Yavuz, Kanuni gibi en güçlü Osmanlı padişahları bile iktidarlarının sınırlı oluşunu çeşitli hadiselerle görmüşlerdi. Bu kısıtlamaların başında şeri hukuk kuralları gelmekteydi. Mesela Şeyhülislam Ebussuud Efendi devlet idaresiyle ilgili olarak verdiği bazı fetvalarında “Meşru (yasal) olmayan bir konuda Sultan emri olmaz.” cümlesiyle bunu ifade etmişti. Ayrıca yerleşmiş örfi kaideler olan kanun-ı kadimin de hükümdarların icraatında kısıtlayıcı bir unsur olduğu görülmektedir.

Yukarıdaki bilgilere dayanarak;

I. Osmanlı devlet idaresinde padişah dışı aktörlerin de etkinliği söz konusuydu,
II. Şeri ve örfi hukuk Osmanlı padişahının otoritesini sınırlayan iki önemli güçtü,
III. Osmanlı devlet idaresinde padişahın emrine karşı durabilecek bir kurum yoktu

yargılarından hangilerine ulaşılamaz?

Enderunda, devlet adamı yetiştirme konusunda dönemin diğer okullarından çok daha ileri düzeyde eğitim verilmekteydi. Osmanlı Devleti’nin geleceğine hükmedecek devlet adamlarının yetiştirilmesi için en iyi müderris ve hocalar görevlendirilmekteydi. Dönemin en büyük âlimleri olan Molla Gürani, Molla Zeyrek, Mirim Çelebi ve Ali Kuşçu; Enderunda ders veren hocalardan birkaçıydı.

Buna göre Enderun kurumuyla Osmanlı Devleti'nde;

I. Devlet adamı eğitimine önem verilmiştir.
II. Devlet bürokrasisine adamyetiştirilmemiştir.
III. Dönemin önde gelen âlimleri eğitime yön vermiştir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

Divân-ı Hümâyun, Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminden itibaren devlet işlerinin görülmesinden birinci derece sorumlu kurumdu. Devletin siyasi, idari, mali, hukuki her türlü işleri burada padişah adına görüşülüp onun adına kararlar alınırdı. Türkiye Selçuklu Devleti’nin hükümet teşkilatı örnek alınarak oluşturulan Divân-ı Hümâyunun Fatih Sultan Mehmet tarafından yapılan düzenlemelerle işlevi daha da arttırılarak 1454 senesine kadar her gün yapılan divan toplantıları haftada dört gün yapılmaya başlandı.

Bu bilgiye dayanarak aşağıdakilerden hangisi Divan-ı Hümayun ’un özelliklerinden biri olduğu söylenemez?