9.Sınıf Dil ve Anlatım Soruları

(I) Tiyatro insana ruhsal varlığını, duygularını hatırlatır. (II) İnsanın hayatla olan bağlantılarını deşer, anlık da olsa hayata tutunmasını sağlar. (III) Batı dünyası bu durumun farkında olduğu için savaş sonralarında çok sayıda tiyatro binası yaptırmıştır. (IV) Sanatı yok edersiniz ondan beslenen insan mekanikleşir, duygusuzlaşır. (V) Bu da insanı büyük bir yalnızlığa sürükler.

Bu parçadaki numaralı cümlelerin hangisi, düşüncenin akışını bozmaktadır?

_ _ _ _ Gönülden yazılan her kitap, her roman, hatta her paragraf bir "güneş parçası"dır. Griliklerin, yavanlıkların, hırçınlıkların ve can sıkıntılarının arasından süzülür geçer ışık hüzmesi gibi. Açar içimizi, aydınlatır zihnimizi. Bir de başka açılardan bakarız hayata. Çıkarız alışkanlıklarımızdan, sıyrılırız şu kabuktan.

Bu parçanın başına düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisini getirilemez?

Türü ne olursa olsun her edebiyat ürünü düşsel bir yaratıdır. Sanatçı, bilinen gerçeklerle kaynaştırarak büyülü, düşlerle dolu bir evren yaratır. Bu söz evreninde yaşadıklarınızla benzerlikler görebilirsiniz. Ama dış dünyada algıladığımız gerçeklikler sanatçının düş gücüyle zenginleşmiştir. Bu yüzden_ _ _ _ .

Bu parçanın sonuna düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

(I) Ağlamak, sanılanın aksine çaresizlik, zayıflık, güçsüzlük demek değildir bence. (II) Gariptir belki ama ben ne zaman ağlayan birini görsem, içim gerçekten acısa dahi bir miktar da sevinirim. (III) Çünkü üzülmeyi becerebilen bir kişi, sevmeyi de bir o kadar iyi becerebilir. (IV) Ağlayabilen bir insan gülmenin o mükemmel değerini belki de daha iyi anlayabilir. (V) Ağlayan bir kişi gördüğünüzde samimi birkaç sözünüz, sıcak dokunuşunuz ya da uzattığınız bir mendil ona verilecek en büyük destektir. (VI) Bunlar, bin türlü sözcük, davranıştan belki de daha önemli, daha değerlidir.

Yukarıdaki parça, iki paragrafa bölünmek istense ikinci paragraf numaralı cümlelerin hangisiyle başlar?

Aşağıdakilerden hangisi, giriş cümlesi olmaya en uygundur?

Yazarın bizzat kendi hikâyesini anlatmak için kaleme aldığı her metne sonsuz bir hürmetim var. Kolay değil çünkü kendinle kâğıt üzerinde hesaplaşmak, içini ters yüz etmek, yazdıkça soyunmak, o kadar ki tamamen çıplak ve savunmasız kalmayı göze almak. Kurgu ya da gerçek, herhangi bir olayı hikâyeleştirmenin zaten başlı başına zahmetli bir şey olduğunu düşünüyorum. Kaldı ki kişinin kendi hikâyesini anlatabilmesi, doğduğu günden beri tanımakla yükümlü olduğu bu yabancı hakkında birkaç söz söyleyebilmesi ve bunu yaparken samimi kalabilmesi çok daha zorlu, can acıtan bir şey olmalı.

Bu parçada yazar, aşağıdakilerin hangisinden bahsetmektedir?

İnsan her gün, eşiyle uyuşmazlığından çocuklarıyla yaşadığı çatışmaya, akan çatıdan mutfaktaki yangına, komşusuzluktan komşululuğa... büyük küçük olaylar yaşar; çoğunlukla da yaşadıklarını değişik yollarla birilerine aktarırlar. Bunlar yalnızca bazı toplumsal kesimleri ilgilendirirse de sanatçıyı bunların hepsi ilgilendirir. Çünkü sanatçı yaşadığı gezegenden gayriresmi olarak sorumlu olan kişidir; ayrıca baktığını görmekle de yükümlüdür.

Bu parçada asıl vurgulanmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Önce yazarın kendi dili olmalı, kendi sözlüğü, yazınsal sözlüğü olmalı. Hemen her yazınsal türün de ayrı bir sözlüğü, ayrı bir biçemi... Romanda geçen kişinin yetişip gelişmesi, dünya görüşü, insan anlayışı doğrultusunda bir anlatım biçimi geliştirmeli. Öyle bir biçim ki buna biçem de diyebiliriz, başka dile çevrilse bile özelliğinden, özgünlüğünden çok şey yitirmesin.

Bu parçanın başlığı aşağıdakilerden hangisi olmalıdır?

Yazar olma hayalimi gerçekleştirmek, sadece yazarak yaşamak için gereken özgüvenden yoksundum. Yazmak ve para kazanmak benim için uzun zaman bir araya getiremeyeceğim iki eylemdi. Ancak yavaş yavaş anladım ki eğer ikisini yan yana götürmeye devam edersem, daima bana maddi güvence sağlayan işlere öncelik vereceğim, bana mutluluk verenlere değil. Yirmi yıldan sonra her şeyi birden riske atmaya karar verdim. Evet, hayat sonucunu bilmediğimiz bir bahistir; ama günlerin anlam ve mutluluk doluysa kazanmışsın demektir. Oysa toplumsal kabul gördüysen; ama yaptığın iş sana mutluluk vermiyorsa bu, kaybettiğini gösterir.

Bu parçada yazarın asıl anlatmak istediği aşağıdakilerden hangisidir?

Bir yazarı ancak başka yazarların etkilediği savına katılmıyorum. Çoğu yazar, kendi zamanının dilini yansıtmak için çalışır. Evde, sokakta, medyada konuşan insanları takip ederler. Eğer belirli bir dönemde yazarlar aynı dili konuşuyorsa bu, birbirleri üzerindeki etkiden değil, daha çok bu ortak etki alanından kaynaklanır. Eski yazarları örnek almaya gelince: Şimdi yaşadığımız dünya, o zaman konuşulan bir dille anlatılamaz.

Bu sözleri söyleyen yazarın anlatmak istediği aşağıdakilerden hangisidir?

Öyle insanlar var ki hangi kitabın çok satacağına dair listeler hazırlıyorlar. Daha kapağını açmadığı, iki satırını okumadığı yazarları pazarlamak için böyle bir yola başvuruyorlar. Bir sürü dergide de kimin bir numara olduğuna dair yazılar çıkıyor. Kim bilebilir bunu Allah aşkına? Kimin iyi, kimin kötü yazar olduğunun anlaşılması için yüz yıl geçmesi lazım. İnsanın ömrü kısa, sanatın ömrü uzundur. Bugün çok popüler olan, kitapları peynir ekmek gibi satılanlar gün gelir unutulabilir. Kenarda köşede kalmış bir yazar ise belki de dahidir, kimsenin haberi yoktur.

Bu parçanın konusu aşağıdakilerden hangisidir?

(I) Bir insanda sanat gücü varsa onun yaşam çevresi içerisinde geçen her şey sanatı için faydalıdır. (II) İstanbul’da yaşamayıp Avrupa’da çok lüks bir hayat yaşasaydım, o zaman da orada gördüklerimi yazacaktım. (III) Bana İstanbul’un yoksul semtleri hakkında çok yazıyorsun, diyorlar. (IV) Ben gerçeklerin üzerimde bıraktığı izlenimleri yazıyorum. (V) Sanatçı hangi ortamda yaşıyorsa onu yansıtır.

Bu parçadaki numaralı cümlelerden hangisi ana düşünceyi vermektedir?

Yazarken beni etkileyen başlıca kaynaklar arasında klasikler yok. Beni yazma konusunda tetikleyen şeyler sosyoloji inceleme kitapları ve filmler oluyor genellikle. Yaratmaya çalıştığım atmosfer ve tansiyon yükseltme teknikleri konusunda çoğunlukla sinemadan besleniyorum. Konu seçimi ve arka plandaki fikir konusunda genellikle sosyoloji kitaplarından... Ancak yazdıklarımın ve bugün yazılan diğer kitapların edebiyat alanında nerede durduğunu belirleyen en etkili referans hâlâ klasiklerdir. Sonuçta bir kitaba "yenilikçi", “deneysel", "sıradışı", derken aslında hep klasikleri referans alıyoruz.

Bu parçanın başlığı aşağıdakilerden hangisi olmalıdır?

Hayatınızı güzelleştirme, derinleştirme sorumluluğu size aittir. Küçük bir adım atın. Bir kitapçıya gidin ve raflar arasında dolaşın. Şöyle bir bakın, karıştırın sayfaları. Gazete ve dergilerdeki kitap tanıtım yazılarını okuyun. Zenginleşeceksiniz. Sonra paylaşın çevrenizdekilerle. Daha da zenginleşeceksiniz. Kendinizi yaşamaya mahkum ettiğiniz akvaryumdan çıkın ve dünyaya bakın.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi üzerinde durulmaktadır?

Öncelikle keyif almaya yarar felsefe. Bu keyif ögesi gerçekleşmemişse benim için amacına ulaşmamış demektir. Ben çocuklara, felsefeyi bir keyif haline getirip sorgulamaya yönelik bir yol açmaya çalışıyorum. Böylelikle çocukları eleştirel düşünceye alıştırmak istiyorum; çünkü eleştirel düşünce beraberinde özgür ve sorumlu bireyler geliştirir.

Bu paragraf aşağıdaki sorulardan hangisine verilmiş bir yanıt olabilir?

Neredeyse yirmi yıldır tam içinden izlediğim öykünün dur durak demeden sürdürdüğü yürüyüşü bana bile şaşırtıcı geliyor. Zaman zaman ondan hayıflananlar, parlak örneklerin çıkmadığını, yazılanların birbirine benzediğini öne sürenler olduğunu da biliyoruz. Bu eleştiriler üstüne de düşünülmeli elbette; ama öykünün nasıl büyük bir tutkuyla yazıldığı, birçok genç öykücünün kendilerine özgü dünyalar yaratmak için gösterdiği çabalar ve tek tek pek çok iyi öykü kitabı da gözden kaçırılmamalı.

Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Öyküleri ve romanlarında günlük hayatı olağanüstü bir yalınlıkla işleyen Orhan Kemal, kahramanlarını ezik, sömürülen, yoksul insanların arasından seçiyor. 20. yüzyıl ortalarının Türkiye’sini “damardan” anlatmakla kalmıyor; konuşmaların büyük bir ağırlık taşıdığı yapıtlarındaki gerçekçi, süssüz, su gibi akıp giden diliyle Türkçeye azımsanmayacak katkılarda da bulunuyor.

Bu parçada Orhan Kemal ile ilgili aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

Romancı konuyu, özü, şekli anlatırken kendisine uygun birkaç seçim yaparak gerçekliğe zaten işin başında müdahale etmiş olur. Seçtiği kişileri konuştururken de bu müdahale devam eder. Yani bence bir romanın kişileri aynı zamanda hem kendi dilleriyle hem de romancının diliyle konuşur. Bu iki şahsiyetli konuşma birbiriyle ne kadar kaynaşmışsa romanın konuşma dili o kadar başarıya yaklaşmıştır.

Bu paragrafta aşağıdaki sorulardan hangisinin yanıtı yoktur?

Atilla Dorsay’ın öykülerini başarılı kılan temel niteliğin samimiyet olduğuna inanıyorum. İnandığı öyküleri anlatıyor bizlere, üstelik yalın bir dille. Belki sinemacılıktan gelen bir yetenektir, karakterlerini son derece gerçekçi bir şekilde sunuyor. Onlara inanıyorsunuz. Çünkü benzerleri etrafımızda yaşıyor. Aslında öykülerin çoğu rahatlıkla birer roman konusu olabilir. Öyle derinlikli, öyle katmanlı... Ama kısa ve vurucu olanı seviyor yazar. Bu yüzden olsa gerek illa öykü... Elbette kendi uzmanlık alanından vazgeçmiyor, nerdeyse öykülerin hepsine bir yerlerden sızıyor sinema. İyi ki de öyle oluyor, böylece Dorsay’ın öyküleri özgünlük kazanıyor.

Bu parçada aşağıdakilerin hangisine değinilmemiştir?

Ben edebiyatı kendine dert edinmiş bir adamım. Gece gündüz edebiyat düşünürüm. Sevdiğim bir şiiri tanıdıklarıma okumadığım yahut bir edebiyat sorusu üzerine tartışmaya girişmediğim günler, yaşadım saymam kendimi. Övünmek için söylemiyorum bunu, yazdıklarım iyidir kötüdür o başka. İyiyse de kötüyse de inanarak yazarım. Benim için “Herkesin ak dediğine kara demeyi sever.” derler. Beni hiç anlamayanlardır bunu söyleyenler. Hiçbir şeye ak olduğunu bilerek kara demedim. Belki yanılıyorum da kara görüyorum. Ama kara gördüğüm için kara diyorum; kendime de başkalarına da yalan söylemiyorum.

Böyle diyen biri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?