9.Sınıf Dil ve Anlatım Soruları

Öğleden sonra, gemi İstanbul'un limanından demir alıyor ve ağır ağır Karadeniz'e doğru açılıyor. Gemi acı acı öterek İstanbul'a hoşça kal, diyor. Boğaz'ın suları geminin önünde yarılıyor; esen serin yeli, geminin ardında kalan dalgaları okşuyor. Minareler, kaleler, burçlar, kasırlar, tanıdık ağaçlar Boğaz'ın iki tarafında sanki halaya durmuş, bir görünüp bir kayboluyor. İki kardeşi bağrına basan, büyüten, hayatın güzelliklerini gösteren, aşklarını renklendiren İstanbul şimdi önlerinde dansa durmuş, bir ayrılık valsi yapıyor.

Yukarıdaki paragrafın anlatımında aşağıdakilerin hangisine başvurulmamıştır?

Yazarak gözlem eğitimi ediniyorum, derken amacım sadece gözlem değildi, aynı zamanda kalemimi yazmaya alıştırıyordum. Yazı yazmanın inceliklerini kavramaya çalışıyordum. Yazmaya şiirle başladım ve ona çok güvendim. Yayımlamayı kestim ama yazmayı sürdürüyorum. Dilin en çetin alanıdır şiir. Dilimi şiirle eğitirim. Oradan kazandığımı romanlarımda kullandım. Benim yazmak için ilk koşulum yeterince hazırlanmış olmaktır. Bu yüzden oldukça geç ve güç yazıyorum.

Bu parçadan hareketle, yazarla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

İster yazıyla ister sözlü olarak aktarılsın anlatılanlar yaşananları hiçbir zaman tam olarak karşılayamaz. Güneşin ufukta bıraktığı renkleri anlatabilecek bir sözcük var mıdır? Yağmurda yürümenin huzurunu, mutluluğunu… Sözcüklerde yağmurun, toprağın kokusunu duyabilir miyiz? Ne kadar hüzünlendiğimizi, sevindiğimiz, öfkelendiğimizi hangi sözcük tam olarak anlatabilir? Sözcüklerle yaratılan hiçbir yapıt, yaşamın derinliğini tam olarak hissettiremez.

Bu parçada anlatılmak isteneni en iyi açıklayan yargı aşağıdakilerden hangisidir?

Çok kişiden işitmiş, çok yerde okumuştum düz yazının şiirden zor olduğunu. Gene de buna inanmazdım. Nasıl olur, derdim kendi kendime, düz yazı yazan içinden geçenleri söyleyiverecek işte. Elbet o da dikkat edecek söylenişine, dilin pürüsüz olmasına. Sözcükleri seçip her birini cümlede tam yerine oturtmaya çalışacak. Ama şairinki bunlarla da kalmaz. Onun ir de ahenk yakalamak gibi bir derdi var.

Bu parçanın başlığı aşağıdakilerden hangisi olabilir?

İnsan, kendini çocukluğuna borçludur. Çocukluk, insanın gelecek tasarımında hep çok önemil bir rol oynamıştır. Sonra bir zaman gelir, çocukluk unutulur gibi olur; ama hiç umulmadık bir zamanda, hiç de hesapta olmayan bir mekânda ya da kişide, nesnede birdenbire kendini bir bıçak darbesi gibi hatırlatır ve borcunu ister. Şimdi bulunduğunuz yerde kendinize yabancılaşmış, üstelik onun istemediği biri haline gelmişseniz bu borcu ödemeniz zordur, bu da sizi mutsuz kılar.

Bu paragrafta yazarın asıl vurgulamak istediği aşağıdakilerden hangisidir?

Huzursuzluk, düşüncenin ve edebiyatın bereketli toprağıdır. Bu tekinsiz topraklarda yazmaya ve okumaya koyulanlar bazı riskleri de göze almalıdır. Tedirgin adımlarla sürecek olan bu yolculuğun insanın yolunu nereye çıkaracağını hiç kimse kestiremez. Bu topraklardaki serüven, bazen bizi vicdanımızla karşı karşıya getirir, bazen korkularımızla yüzleştirir bizi, bazen de varoluşun onulmaz sancılarını çıkarır yolumuza. Bu yüzden tehlikelidir bu yolculuk. Zaten yaşamından memnun olanların, her şeyin yolunda olduğuna inananların, dünyalarından serüveni çıkaranların, düşlerinin çalınmasına sessiz kalanların göze alamayacağı bir yolculuktur.

Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

İyi bir roman okumaya başladığınızda daha önce gitmediğiniz bir dünyaya adım atmış gibi olursunuz. Sözcükler, etrafınızda bir dünya örmeye başlar. Nasıl bir mekân, ne zaman, hangi karakterler derken, her okurun kendi başına keşfettiği bir dünya ortaya çıkar. Kitap bitip de kapağı kapadığınızda _ _ _ _ .

Yukarıdaki paragraf, aşağıdakilerin hangisiyle tamamlanırsa anlam değişir?

"Edebiyatın toplum içindeki yerini dert ediniyorum." diyor Gregory Jusdanis. Kendisini bütün bütüne toplumun dışına çıkarmış yazarların bile merak ettiği konudur bu. Çoğunluk içinse, olumlu ve olumsuz yönleriyle her zaman tartışılan bir sorun. Edebiyat ne işe yarar ki, toplumsal hayatta elle tutulur bir yeri olsun? Somut bir karşılığı yok elbette, ama anlayan insanların gözünde, uzun zaman içinde o toplumun ve bireylerinin kimliğinin kazanacağı artı değerde, yeri başka hiçbir şeyle doldurulamayacak bir payı vardır edebiyatın.

Bu paragrafta aşağıdakilerin hangisi üzerinde durulmaktadır?

(I) Modern Türk karikatürünün büyük ustası Turan Selçuk'u yitirmek aynı zamanda bir devrin batışı olarak da tanımlanabilir. (II) 1950 kuşağının büyük ustası Turan Selçuk, sadece çizgiyle oluşturulan yeni karikatür anlayışının Türkiye'deki öncüsüydü. (III) O yıllarda gazeteler bu karikatürlerin altına anlaşılamayacağını düşünerek "yazısız" diye not düştüler. (IV) İyi bir karikatür gücünü çizgilerden değil, sözcüklerden alır. (V) Turan Selçuk 1960'tan itibaren geliştirdiği yeni biçimiyle, dünya karikatürüne şiirsel bir çizgi armağan etti.

Bu paragrafta numaralı cümlelerden hangisi anlatım akışını bozmaktadır?

Ahmet Ümit'in yeni romanı 'Sultanı Öldürmek', kendi kendisini bir cinayetle itham eden Müştak Serhazin ile başlıyor. Ümit, bu kez ana karakterlerinin psikolojisine bir hayli eğilmiş ve psikolojik bir roman ortaya çıkarmış. Elbette bu aynı zamanda tarihi bir roman. Belki de şöyle demek daha doğru olacak; tarihçiler üzerinden yazılmış tarihi bir roman. Ahmet Ümit'in sadık okurları Başkomiser Nevzat'ın sürüklediği polisiye gerilimi de yine tadacaklar. Ama baştan söyleyeyim, biraz değişik ve sürprizli bir şekilde.

Bu parçada söz konusu yazarla ilgili aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

(I) Her ne kadar Yemen'den gelse de Türk kahvesinin hayatımızdaki yeri malum, kahvehanelerin de tabii. (II) Bugün bile havamız değişsin, havadisleri alalım, birkaç dergi karıştırır, birilerini görür laflarız diye çeşit çeşit bahanelerle şöyle bir uğradığımız, iş güç yoksa mekan edinip sabahtan akşama vakit öldürdüğümüz kahvelerden söz ediyorum. (III) Kahvenin ve kahvehanelerin macerası 16. yy.'ın ortalarında başlıyor. (IV) Üstelik yekten yasakla başlıyor. (V) Cümle alem toplanıp Devlet-i Alî'nin kuyusunu kazıyor, ahali politikleşiyor diye olsa gerek hiçbir suçu günahı olmayan kahveye kesilmiş bilet. (VI) Haram damgası yemiş durduk yere.

Bu parça ikiye bölünmek istense ikinci paragraf numaralı cümlelerin hangisi ile başlar?

Matbaa devrimi ne kadar çok okur yarattıysa, sanırım e-posta, mesajlaşma ve chat'leşme çağı da o kadar yazar yarattı. Dil bilgisi kurallarını bilmeden yazılabildiğini görmek, galiba çok sayıda insanı heyecanlandırdı ve duygular kağıda –bu durumda, ekrana– akmaya başladı. Yazı çağı başlamıştı artık, durmak yoktu. Herkes çocukluğunu, karanlık düşünceleri, kızgınlıklarını, hayallerini ve daha nice şeylerini dökmeye başladılar ortaya. Eskiden yazarlar dil bilginleriydi. Dil üzerine düşünen, kelime hazinesini genişleten ve düşünceyle birlikte dilin gelişimini sağlayan lokomotif yaratıcılardı. Günümüzdeyse sadece anlatıcı konumundalar.

Bu parçada yazarın yakındığı asıl durum aşağıdakileden hangisidir?

1923'ün yılbaşısı… Gece… Binlerce halkın, binlerce kültürün ve dilin şehri olan İstanbul eğleniyor. Kar yavaş yavaş beyaz bir yorgan örtüyor şehrin üstüne. İstanbul'a kolay kolay yağmaz kar. Ama bu yıl kar, İstanbulluları mutlu etmek istiyor.Sokaklar, caddeler, lokantalar, meyhaneler dolu. İnsanlar dertlerini tasalarını unutmuş, eğleniyorlar. Zaman değişiyor; ama hayat da her zaman ki gibi kimseye kulak asmadan akıyor.

Bu parçanın anlatımıyla ilgili, aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

Necati Tosuner, yaşamakla ölmek arasında sıkışıp kalmış, toplumun acımasızlığı karşısında dik durmaya çalışan insanların hayatlarını anlatıyor. Öykü kitaplarıyla zihnimizde yer eden Tosuner'in ilk kez 1969'da yayımlanan 'Çıkmazda'sı yeniden yayımlandı. Kitabın içinde sekiz ayrı öykü yer alıyor; ancak öykülerin hepsinde hâkim olan duygu, hayattan bıkmışlığa karşı bir türlü ondan vazgeçemeyiş. Yaşamın artık bir alışkanlığa dönüşmesinden midir bu, yoksa bir tutku olarak görülmesinden mi? Yazar aslında bunu da sorguluyor. Bedensel görünüşlerinden dolayı içlerine kapanan, hayattan uzaklaşan ve kendi içlerinde aylaklaşan insanlar var bu öykülerde.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

Yaşlı adam, bir gece içinde neyini satıp da borçlarını ödeyebileceğini, nasıl taşınacağını düşünürken kapısı çalındı. Gelen üç kişiydi: bakkal, manav, bir de kır kahvesinin sahibi. Yoksul odasından utanarak bu üç konuğu içeri aldı. "Kusura bakmayın, size ikram edecek ne kahvem ne de başka bir şeyim var." dedi. Bakkal gülümseyerek "Zarar yok, biz bir şeyler getirdik. İşte kahve, işte şeker." diye elindeki kese kağıtlarını masanın üzerine koydu. Pek şaşırmıştı. Niçin bunları getirmişlerdi. İlkin alacaklarını istemeye geldiklerini sanmıştı; ama bu hediyeler ne oluyordu?

Bu parçanın anlatımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Doğa, insanla birlikte sanattaki yerini almıştır. Buna bağlı olarak da insansız bir sanat da düşünülemez. Sanatçı her şeyden önce doğadan ve toplumdan edindiği izlenimler, etki ve tepkilerle dolar. Sonra da bunların kazandırdığı ilhamla, yaratıcı güçle, güzel onlanlara erişmeye çalışır.

Bu sözleri söyleyen bir yazar, aşağıdakilerin hangisiyle nitelendirilebilir?

Şiir dışındaki diğer türlerin başka dillere çevrilmesi mümkündür. Bir Tolstoy, Zola, Orhan Pamuk… Başka dillere çevirmenin başarısı oranında zevkle okunabilir daima. Yazarın hususi tarafları kaybolsa bile bu eserlerde üslubu meydana getiren içerik ortadadır. Oysa şiir dediğimiz şey, hassas bir çiçektir, dalından koparmaya gelmez.

Bu paragrafta vurgulanmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Aşağıdakilerden hangisi, bir paragrafın giriş cümlesi olabilir?

Çocuk iyi yedirilmek, giydirilmek, okula gönderilmekle geleceğin mutlu bir yetişkini olamaz. Dünyaya geldiği andan itibaren her geçen günün, yılın ona verdiği niteliklerin etkisinde büyür. Çeşitli olayların küçük ruhunda yarattığı tepkiler, benliğini örer. Çocuğun ruhsal hayatı, ruh sağlığı, anababanın, yakınlarının, öğretmenlerinin ve toplumun etkisiyle iyi veya kötü olarak değişir. Ana - baba çocuk eğitimini iyi bilirse çocuğunu bütün olay ve etkenlere karşı korur, hazırlar.

Bu paragraftan aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılamaz?

Toprakla ilgili tek ekolojik problem, erozyon değildir. Daha çok verim maksadıyla toprağa atılan suni gübreler ve zararlı böcekleri öldürmek maksadıyla kullanılan tarım ilaçları, toprakta bulunan bakteri, mantar vs. gibi mikroorganizmaları öldürmekte, bir müddet için toprağın verimini artırsa bile zamanla toprağın verimini düşürmektedir. 1950'li yıllarda sisteme yeni eklenen her milyon ton gübre, tahıl üretimine ortalama 11 milyon tonluk artış sağlamıştır. Bu rakam 1960'larda 8.3 milyon tona, 1970'lerde 6.8 milyon tona düşmüştür.

Bu parçada düşünceye inandırıcılık kazandırmak için aşağıdakilerin hangisinden özellikle yararlanılmıştır?